Thân thế

Lương phi Võ Thị Viên sinh ngày 5 tháng 10 (âm lịch) năm Ất Hợi (1815)[2], là con gái của Phó Vệ úy Võ Hữu Linh, người huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên[1]. Gia đình bà nguyên là họ Vũ, do kỵ huý chúa Vũ Nguyễn Phúc Khoát mà phải đổi thành họ Võ.

Nhập phủ

Năm Minh Mạng thứ 7 (1826), bà Võ Thị Viên nhập phủ làm thiếp cho hoàng trưởng tử Trường Khánh công Miên Tông (vua Thiệu Trị sau này)[2]. Khi đó, hai bà Phạm Thị Hằng và Nguyễn Thị Nhậm được đưa vào phủ Trường Khánh công với thân phận là Phủ thiếp, do có xuất thân cao quý[3].

Địa vị của bà Viên lúc đó thấp hơn nhiều so với bà Hằng và bà Nhậm. Tuy nhiên, bà Viên lại nhận được sự ân sủng đặc biệt từ vua, mặc cho danh phận thấp kém.

Tam giai Tần

Năm 1841, vua Thiệu Trị tức vị, bà Viên cùng các thiếp thất khác của ông đều được gọi chung là Cung tần (宮嬪)[2], chờ mãn tang vua Minh Mạng mới phong định thứ vị.

Năm Thiệu Trị thứ 3 (1843), vua đại phong hậu cung, bà Viên được sách phong làm Tam giai Lương tần (三階良嬪). Hàng Tam giai khi đó bao gồm những phong hiệu từ cao đến thấp như sau: Quý tần (貴嬪), Lương tần (良嬪), Đức tần (德嬪). Cùng ở hàng Tam giai khi đó có bà Nguyễn Thị Xuyên được phong làm Đức tần (德嬪). Bà Đinh Thị Hạnh do mất trước khi vua Thiệu Trị đăng cơ nên được truy tặng chức Quý tần (貴嬪).

Nhất giai Phi

Đến năm Thiệu Trị thứ 6 (1846), Lương tần Võ thị được tấn phong làm Nhất giai Lương phi (一階良妃). Cùng lúc đó, bà Hằng được tấn phong làm Nhất giai Quý phi (一階貴妃) đứng đầu hậu cung, còn bà Nhậm được tấn phong làm Nhất giai Lệnh phi (一階令妃).

Năm đó, vua xuống dụ: “Đoan phi cho đổi làm Lương phi, thuộc nhất giai, chữ "Lương" ở bậc tam giai đã đưa tấn phong cho bậc nhất giai thì Lương tần cho đổi làm Thụy tần thuộc tam giai”. Chức Đoan phi lúc đầu đứng thứ hai trong bậc Nhất giai, khi cải thành Lương phi được đưa xuống vị trí thứ ba, cứ theo lời dụ sau đó “Lại năm ấy tấn phong Quý phi, Lệnh phi, Lương phi, Thục phi và Thụy tần trở xuống” (Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, tập 6, quyển 76, trang 167).

Điều này cho thấy, vua Thiệu Trị đã dành cho bà Viên sự sủng ái không hề nhỏ khi vẫn giữ nguyên mỹ hiệu bậc Tần của bà trước đó, và quyển kim sách của bà cũng có kích thước lớn hơn so với quy chế đặt ra. Cũng giống như đãi ngộ của bà Ngô Thị Chính thời Minh Mạng, ban đầu bà được phong Tam giai Hiền tần (三階賢嬪), sau khi thăng lên Nhất giai Phi vẫn giữ nguyên được mỹ hiệu Hiền.

Qua đời

Ngày 12 tháng 2 (âm lịch) năm Canh Thìn (1880), Tự Đức năm thứ 33, Lương phi Võ Thị Viên qua đời, thọ 66 tuổi[2]. Bà được táng ở gần hồ Thủy Tiên (nay thuộc phường Thủy Bằng, Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế), sau được cải táng về gần Xương Lăng của vua Thiệu Trị (thuộc xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy). Dựa vào dòng chữ khắc trên bia, "Tiên triều Lương phi thụy Huy Thuận Võ thị chi tẩm", bà Lương phi được ban thụy là Huy Thuận (徽順).